Over verschillende soorten agressie

Iedereen heeft wel een beeld van wat agressie is, een veel gehanteerde definitie van agressie is: “het gebruiken, of willen gebruiken, van geweld”. Dit lijkt een objectieve definitie. Niets is minder waar, want: wanneer is iets geweld, wanneer is iets een dreiging, en wie bepaalt dat?

De Arbowet verplicht werkgevers om hun medewerkers zoveel mogelijk te beschermen tegen agressie en geweld. Hiervoor is het nodig om een eenduidige definitie van agressie en geweld te hanteren. In onze definitie gaan wij uit van de intentie van de dader: agressie is gedrag dat wordt ingezet om iets kapot te maken, of een ander schade te berokkenen. Dat kan zowel bewust als onbewust zijn.

Wanneer je als organisatie agressie wilt indammen, is het belangrijk om een eenduidig beleid te hanteren waarin één lijn getrokken wordt. Niet alle agressie is hetzelfde. Er zijn verschillende manieren om agressie te onderscheiden. Zo valt er o.a. onderscheid te maken tussen instrumentele agressie, frustratie agressie en pathologische agressie.

Instrumentele agressie, de betekenis

Instrumentele agressie is agressie die bewust wordt ingezet om een doel te bereiken. Bijvoorbeeld de overvaller die met een mes zwaait om iets van jou te stelen. Manipulerend en claimend gedrag om dingen voor elkaar te krijgen valt hier ook onder. Instrumentele agressie is bewust gedrag dat gericht wordt ingezet met een bepaald doel voor ogen.

Wat moet je weten over instrumentele agressie?

Het belangrijkste dat je moet weten over instrumentele agressie is dat het niet altijd van voorbijgaande aard is. Denk aan de dader die online naaktbeelden heeft gemaakt en zijn slachtoffer daarmee chanteert. Als die zijn zin krijgt, zal hij waarschijnlijk opnieuw vragen om meer van wat hij eiste. Een uitzondering is de straatovervaller: die zie je meestal maar één keer.

Om instrumentele agressie te beteugelen, is het belangrijk dat iedereen in een organisatie dezelfde lijn hanteert. Wanneer een klant bij een medewerker, in reactie op agressie, wel krijgt wat hij wil, dan zal hij dit agressieve gedrag blijven vertonen.

Agressie uit frustratie

We kennen het allemaal: slecht weer, file, trein gemist, geen informatie… Ons frustratieniveau loopt op na een dag vol tegenslagen. Frustratieagressie komt, zoals het woord al zegt, voort uit opgestapelde emotie en frustratie. Het emmertje loopt over zogezegd.

Dat agressie soms begrijpelijk is, betekent niet dat het getolereerd moet worden. Ook hier is het belangrijk een grens te trekken.

Hoe kun je omgaan met frustratie agressie?

Afhankelijk hoe je reageert, kan frustratieagressie snel oplopen, of juist uitdoven. Omdat de agressie direct voortkomt uit frustratie is het belangrijk om de persoon in kwestie serieus te nemen. Veel van de de-escalatietechnieken die in iedere agressietraining aangeboden worden, helpen frustratieagressie te verminderen. Door te luisteren en aandacht te schenken, zal de agressie vaak zakken.

Het is in deze agressiefase niet handig om met iemand in discussie te gaan. Dat komt pas aan de orde als de rust is weergekeerd. Wanneer het echter niet lukt om contact te maken met de persoon, of om de persoon in zijn frustratie te erkennen, kan de agressie ook snel oplopen.

Frustratie agressie en instrumentele agressie, wat heeft het met elkaar te maken?

In veel agressietrainingen wordt een strak onderscheid gemaakt tussen de beide vormen van agressie en wordt met beide vormen apart geoefend. Daarmee sluiten deze trainingen niet helemaal goed aan op de werkelijkheid, waarin de beide vormen van agressie vaak door elkaar lopen.

Instrumentele agressie kan immers makkelijk overgaan in frustratieagressie als de agressor zijn zin niet krijgt. Daarom leren goede agressietrainers hun cursisten allereerst een stabiele en stevige houding aan, de voeten moeten goed op de grond staan en de adem laag. Daarnaast is het belangrijk goed te observeren en een open houding te tonen, zodat een inschatting gemaakt kan worden van het gevaar voor zichzelf, mogelijke collega’s, voor je team en het soort agressie!

Pathologische agressie, de betekenis

Een bijzondere vorm van agressie is pathologische agressie. Dat is agressie dat voortkomt uit een aandoening, ziekte of drugs- of medicijngebruik. Denk bijvoorbeeld aan dementie. Deze vorm van agressie is moeilijk in te schatten, omdat vaak niet duidelijk is wat er in iemand omgaat. Ook werken de normale vormen van communicatie dan vaak niet.

Hoe ga je om met pathologische agressie?

Natuurlijk geldt voor alle vormen van agressie dat de eigen veiligheid altijd voorop moet staan. Dat is beslist het geval bij pathologische agressie, omdat deze vorm van agressie zo enorm moeilijk in te schatten is.

Bij pathologische agressie is het zaak de agressor te kalmeren door met een rustige stem te praten, korte vragen te stellen en de ander de tijd te geven om te reageren. In deze situatie is het belangrijk om geen onverhoedse bewegingen te maken en de ander niet te laten schrikken.

Meer lezen?

Verschillende-soorten-agressie-Pons-Academie

Ontvang de nieuwsbrief

Please enter your name.
Please enter a valid email address.
Something went wrong. Please check your entries and try again.

Zoek binnen de website

Verschillende-soorten-agressie-Pons-Academie

Ontvang de nieuwsbrief

Please enter your name.
Please enter a valid email address.
Something went wrong. Please check your entries and try again.

Zoeken binnen de website